Bütün canlılarda
olduğu gibi arılar da zaman içinde yaşadıkları coğrafi bölgenin şartlarına uyum
göstererek değişik ırk özellikleri kazanmışlardır. Arı ırkları hırçınlık,
çalışkanlık, hastalıklara dayanıklılık gibi değişik özellikler gösterirler.
Arı ırkları;
büyüklük, renk, dil uzunluğu, vücudun kıl örtüsü, balmumu bezlerinin şekil ve
büyüklüğü, kanat damar yapısı ve kanat büyüklüğü gibi morfolojik özelliklerle
birbirlerinden ayrılırlar. Bugüne kadar yapılan taksonomik çalışmalarda dünyada
24 arı ırkı kesin olarak tanımlanmıştır. Bunlardan ancak bazıları ekonomik öneme
sahip olup ekolojik şartların elverdiği her yerde yetiştirilirler. Ekonomik
değer taşıyan arı ırkları içinde İtalyan, Kafkas ve Karniyol ilk sıralarda yer
alırlar.
Üstün arı ırkından
beklenen özellikler şunlardır:
- İnsana yakın ve uysal olması.
- Uçuş uzaklığının uzun olması.
- Daha fazla bal ve polen toplayacak fiziki özelliklere sahip olması.
- Kovanlarını temiz tutması ve hastalıklara karşı dayanıklı olması.
- Coğrafya ve iklim şartlarına dayanıklı olması.
- Hortum uzunluklarının fazla olması.
- Ana arıların yumurtlama yeteneklerinin yüksek olması.
- Oğul eğilimlerinin düşük olması.
Dünya üzerindeki
belli başlı arı ırkları ise şöyle sıralanabilir:
1) İtalyan Arısı: (Apis mellifera
ligustica) Eskiden beri üstün özelliklerini koruyan üstün bir arı ırkıdır. Asıl
yurdu Kuzey İtalya'dır. İtalyan arıları çok çalışkan ve uysaldırlar. Ana arı bol
yumurtlama yeteneğine sahiptir.
Çoğalma kabiliyetleri fazladır. Yavru büyütme yeteneği fazla olup erken
ilkbaharda kuvvetli koloni oluştururlar. Bol nektar toplayarak çok bal yaparlar.
Oğul verme eğilimleri zayıftır. Arı ırkları arasında en güzel petek İtalyan
arası tarafından örülür. Tatlı sarı renkli ve güzel görünüşlüdür. Tek olumsuz
özellikleri aşırı derecede yağmacı oluşlarıdır.
2) Kafkas Arısı: (Apis mellifera
caucasica) Çok uysal,çalışkan ve şiddetli soğuğa dirençli olma gibi üstün ırk
özellikleri vardır. Hortumları diğer arı cinslerinden uzundur. Sık sık oğul
verme eğilimine girmemeleri bu ırkın üstün nitelikleri arasındadır. Yavru
verimleri yüksektir ve kuvvetli aileler meydana getirirler. En kuvvetli
oldukları devre yaz ortasıdır.
Çok uslu olmalarına rağmen, dışardan gelen yağmacı arı ya da diğer zararlılara
karşı kovanlarını oldukça iyi korurlar. Kitin rengi koyudur genelde gri kurşuni
renktedirler. Tek kusurları kovana aşırı miktarda propolis getirerek sağa sola
bulaştırmalarıdır.
3) Karniyol Arıları: (Apis
mellifera carnica), ince yapılı ve uzun dillidir. Kısa ve sık bir kıl örtüsüne
sahiptirler. Gri arılar da denilen Karniyol arısının kitini çok koyu renktedir
ve genellikle 2. ve 3. halkalar üzerinde kahverengi noktalar, bazen de
kahverengi çizgiler vardır. En sakin ve uysal arı ırkıdır. Yavru üretme
kabiliyetleri çok iyidir. Küçük aileler halinde kışladıklarından yiyecek
tüketimleri azdır. Polen miktarı yeterli olduğu sürece yavru büyütme uzun süre
devam eder. Sonbaharda ailenin nüfusu süratle azalır.
Çok sert iklim
şartlarında bile kışlama yetenekleri iyidir. Oğul verme eğilimleri yüksektir.
Yön tayin etme ve kovanlarını bulma duyguları kuvvetlidir. Yağmacılığa karşı
meyilli değildirler. Çok az propolis kullanırlar ve bu yüzden yavru
hastalıklarına karşı çok hassastırlar. Çevre şartları değişikliklerine uyma
kabiliyetleri yüksektir.
5) Anadolu Arısı: (Apis mellifera
anatoliaca) Anadolunun büyük bir k ısmında yayılış gösteren Anadolu arısı
İngiltere ve ABD'ne götürülerek bu ülkelerdeki ıslah çalışmalarında
kullanılmıştır. En büyük özellikleri Anadolu coğrafyası ve iklimine çok iyi uyum
sağlamış olmalarıdır. Çalışkan, kış şartlarına ve hastalıklara dayanıklı olma
gibi avantajları vardır. Anadolu arısının en üstün vasıflarından birisi de çok
zor şartlarda bile bal toplayarak hayatını devam ettirebilmesidir. Genelde esmer
ve küçük yapılı arılardır.
|