Bütün arı cinsleri üç aşamadan geçerek
ergin arı haline gelir. Bu aşamalar genellikle yumurta, larva (kurtçuk) ve pupa
(koza) olarak isimlendirilir.
Temelde bütün cinslerin kaynağı ana
arının hücrelere bıraktığı yumurtadır. Cinslerin arasındaki farklılığı hücre
büyüklüğü, beslenme şekli ve kuluçka süresi belirler. Yalnızca işçi arı ile ana
arı döllenmiş yumurtadan, erkek arı ise döllenmemiş yumurtadan çıkar.
Petek gözleri, işçi arı gözleri ve
erkek arı gözleri olarak iki farklı büyüklüğe sahiptir. Ana arı gözleri ise esas
petek yapısı içinde yer almaz, sonradan ilave edilir.
İşçi arılar çapı 5.37 mm olan en
küçük petek gözlerinde yetişir. Anarının döllenmiş yumurtaları işçi arı
gözlerine bırakma kapasitesi kovanın o yıl içindeki gücünü ve verimliliğini
belirler. Ayrıca koloninin hayatını devam ettirebilmesi de işçi arı
üretebilmesine bağlıdır.
Ana arı başını içine sokarak
yumurta koyacağı petek hücresini önce kontrol eder. Sonra iki ön ayağı ile hücre
kenarlarından tutunarak vücudunun arka kısmını hücrenin içine sokar. Birkaç
saniye içinde yumurtlayarak diğer hücreye geçer. Ana arı yumurtalarını hücreler
arasında boş hücre kalmayacak şekilde bırakır. Çünkü bu yumurtaların rahat
bakımı için şarttır.
İlkbaharda kovan gelişiminin doruğa
çıktığı günlerde genç bir ana arı, hücrelere günde yaklaşık 2000 yumurta
bırakabilir.
Ana arı tarafından petek gözlerine
bırakılan yumurta iğne ucu kadar küçük, hafifçe kıvrık ve beyaz renklidir.
Hücrenin dibinde yapışık olarak üç gün boyunca durumunu korur.
Üçüncü günü yumurtalar çatlayarak
küçük bir kurtçuk olan larva haline dönüşür.
Larva ilk üç gün arı sütüyle daha
sonraki üç gün ise bal ve polen ile beslenir. Dokuzuncu gün larvanın bulunduğu
petek gözü bal ve polen ile doldurularak kapatılır.
Larva artık pupa aşamasına
geçmiştir.
Pupa aşamasında değişim geçiren arı
bu aşamayı yaklaşık 12 günde tamamlayıp hücre kapağını kemirerek dışarı çıkar.
İlk çıktığında güçsüz, ıslak ve
donuk renklidir. Dadı arıların bakımı ile 2-3 günde kuvvetlenir, gerçek rengini
alır ve tüylenir. İşçi arının yumurta ile ergin arı olması arasında geçen süre
yaklaşık 21 gündür.
Ana arı erkek arı yumurtalarını
genişlikleri yaklaşık 6.91 mm olan erkek arı hücrelerine koyar. Erkek arı
yumurtalarının işçi arı yumurtalarından tek farkı döllenmemiş olmalarıdır.
Kapatılmış erkek arı hücrelerine bakıldığında, işçi arı hücrelerinden daha
kabarık durumda görünürler. Arının gelişim süreci işçi arınınki ile aynıdır
fakat süresi 24 gündür.
Ana arı genelde oğul mevsiminden
hemen önce erkek arı yumurtalarını hücrelere bırakır.
ARI CİNSLERİNİN
KULUÇKA SÜRELERİ
|
|
YUMURTA
DÖNEMİ
|
LARVA
DÖNEMİ
|
PUPA
DÖNEMİ
|
TOPLAM
KULUÇKA
SÜRESİ
|
ANA ARI |
3 gün
|
6 gün
|
7 gün
|
16 gün
|
İŞÇİ ARI |
3 gün
|
6-7 gün
|
11-12 gün
|
21 gün
|
ERKEK ARI |
3 gün
|
8 gün
|
13 gün
|
24 gün
|
Ana arının üremesi kendiliğinden
gelişen bir süreç değildir, koloninin vereceği karara ve bazı gelişmelere
bağlıdır.
Koloninin yeni bir ana arı üretme
isteği genelde 3 nedene dayanır. Birinci neden, koloninin oğul verme arzusudur.
Oğul mevsimi yaklaştığında işçi arılar yeni ana arı üretmek
için peteğin alt
kısmında bulunan hücrelerden bazılarını genişleterek 20-25 mm uzunluğunda 8 mm
genişliğinde bir yüksük şekline getirirler. Ana arı gözü denilen bu yüksükler
peteğin esas yapısı içerisinde yer almaz, işçi arı gözlerinin dışa doğru
genişletilip uzatılmasıyla oluşturulur. İşçi arılar ana arıyı yaptıkları
yüksüklerin içine yumurtlatmaya uğraşır. Eğer bunu başaramazlarsa işçi arı
gözlerindeki yumurtalardan alarak ana arı gözlerine koyarlar.
İkinci neden, ana arının
kaybedilmiş olmasıdır. Herhangi bir sebepten dolayı ana arının kaybedilmiş
olması halinde işçi arılar acilen ana arı yüksükleri yaparak koloniye yeni ana
arı kazandırırlar.
Üçüncü neden ise yaşlandığı için
ana arının değiştirilmesi arzusudur. Ana arı iyice yaşlanarak, koloninin
hayatını devam ettirebileceği asgari yumurtayı hücreler içine bırakma gücünü
kaybettiği zaman, koloni bu ana arıyı değiştirme kararı alır.
Oğul vermek amacıyla yapılan ana
arı yüksüklerinin sayısı genelde 10-15 kadardır. Ana arıyı değiştirmek için
yapılan yüksükler ise 2-4 tane civarındadır. Oğul için yapılan yüksükler, ana
arıdan gizlemek için çerçevelerin dip taraflarında, gizli köşelerinde bulunur.
Ana arıyı değiştirme amacıyla yapılan yüksükler ise çerçevenin ortasında,
kuluçkanın bol olduğu alanlarda yer alır.
Ana arı hücresindeki yumurtanın
diğer işçi arı yumurtalarından hiçbir farkı yoktur. 3 gün sonra yumurtalar
çatlar. Larva 6 gün sürekli olarak arı sütü ile beslenir. İşte fark bu beslemede
ortaya çıkar. İşçi ve erkek arılar daha düşük kaliteli arı sütü ile beslenirler.
Aynı dönemde işçi arı larvasına verilen arı sütü 15 mg civarındadır. Buna karşın
ana arı larvasına yaklaşık 500 mg arı sütü verilir. Sürekli olarak beslenen
larva dokuzuncu gün yine hücrenin içi arısütü dolu olacak şekilde kapatılır.
Aradan 7 gün geçer ve 15 günün sonunda ana arı hücreyi kemirerek dışarıya çıkar.
Oğul için yapılan yüksüklerde ana
arı yüksüğün ucunu kemirerek dışarı çıkar. Kolonide mevcut ana arıların diğer
yüksüklere zarar vermesi engellenir. Koloniye yeni ana kazandırmak için yapılan
yüksüklerin ilkinden ana arı çıkıp koloni tarafından kabul gördükten sonra,
diğer yüksükler yan taraflarından delinerek içlerindeki ana arı adayları imha
edilir. Bu şekilde yan taraflarından açılmış ana arı memeleri görüldüğünde o
koloninin yeni bir ana arıya kavuşmuş
olduğu anlaşılır.
Yeni doğan ana arıların döllenmiş
yumurta bırakabilmeleri için çiftleşmeleri gerekir. Ana arı bu işlemi
gerçekleştirmek için çiftleşme uçuşuna çıkar. Günün müsait olan bir saatinde
kovandan ayrılan ana arı hemen göğe doğru yükselir, bir çok kuşun erişemeyeceği
bir yüksekliğe çıkar. Ana arının yaydığı kokuyu duyan yüzlerce erkek arı ona
yetişmek için hızla uçar. Ana arıyı takip eden erkek arıların sayısı uçuş
sırasında giderek azalır, yükselmeye güçleri yetmeyenler uçuşu yarıda bırakmak
zorunda kalır. Ana arıya yetişebilen en güçlü erkek arı ile ana arı gökyüzünde
çiftleşir. Bu çiftleşme sonunda erkek arı ölür. Çiftleşme olayı ana arının sperm
kesesi doluncaya kadar devam eder. Ana arı bu süre içinde 8-10 erkek arıyla
çiftleşebilir. Ana arı aldığı spermleri ömrünün sonuna kadar canlı olarak
koruyabildiği için hayatı boyunca bir daha çiftleşme ihtiyacı hissetmez.
|